مهربانی کن به جشن مهرگان و روز مهر          مهربانی کن به روز مهر و جشن مهرگان

«مهرگان» پس از نوروز بزرگ‌ترین جشن ایرانیان باستان بوده‌است. پیشینۀ جشن مهرگان به هزارۀ دوم پیش از میلاد بر می‌گردد و بیش از ۴۰۰۰ سال قدمت دارد. فلسفه جشن مهرگان سپاسگزاری از خداوند به خاطر نعمت‌هایی است که به انسان ارزانی داشته و استوار کردن دوستی‌ها و مهرورزی میان انسان‌هاست.

این جشن در روزهای آغازین فصل پاییز برگزار می‌شود و از سه جنبۀ اسطوره­ای، دینی و اجتماعی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. مهر برابر است با پایان فصل برداشت کشاورزی. از این رو زمان مناسبی برای جشن و شادی و استراحت عمدۀ مردم که به کشاورزی مشغول بودند. همانطور که نوروز را به پادشاه افسانه‌ای ایران جمشید نسبت می‌دهند. جشن مهرگان را به زمانی که کاوه آهنگر از میان مردم برخواست و با برافراشتن چرم آهنگری خود که بعدها درفش کاویانی نام گرفت، رهبری براندازی ضحاک تازی را بر عهده گرفت و به ظلم او پایان داد، می‌دانند.  ایرانیان پس از آن زندگی را با آرامش سپری کردند. هخامنشیان و اشکانیان و ساسانیان این جشن را از بزرگ‌ترین جشن‌های ملی می‌دانستند.

ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه دربارۀ جشن مهرگان می‌نویسد: «در روز مهرگان فرشتگان به یاری کاوه آهنگر شتافتند و فریدون را بر تخت شاهی قرار دادند. سپس ضحاک را در کوه‌های دماوند زندانی نمودند و مردمام ایران را از گزند او آزاد ساختند.»

مهرگان نیز مانند نوروز با آیین یگانه و آداب و رسوم ویژه برگزار می‌شود. مثل هر جشنی در جهان از هر نوع فرهنگی، در روز جشن مهرگان ایرانیان لباس نو می‌پوشیدند و شادی می­کردند و سفره­ای می‌چیدند که «خوان مهرگانی» نام داشت.  مردمان در این روز تا حد امکان با جامه‌های ارغوانی به گرد هم می‌آمدند؛ در حالی که هر یک، چند «نبشته شادباش» یا به قول امروزی‌، کارت تبریک برای هدیه به همراه داشتند. این شادباش‌ها را معمولاً با بویی خوش همراه می‌ساختند و در لفافه‌ای زیبا می‌پیچیدند. در میان خوان یا سفره مهرگانی که از پارچه‌ای ارغوانی رنگ تشکیل شده بود؛ گل «همیشه شکفته» می‌نهادند و پیرامون آنرا با گل‌های دیگر آذین می‌کردند. در کنار این گل‌ها، چند شاخه درخت گز، هوم یا مورد نیز می گذاشتند. از میوه‌های پاییزی که ترجیحاً به رنگ سرخ باشد به این سفره اضافه می‌شد. میوه‌هایی مانند: سنجد، انگور، انار، سیب، به، ترنج (بالنگ)، انجیر، بادام، پسته، فندق، گردو، کُـنار، زالزالک، ازگیل، خرما، خرمالو و چندی از بوداده‌ها مانند تخمه و نخودچی.

دیگر خوراکی‌های خوان مهرگانی عبارت بود از آشامیدنی و نانی مخصوص. نوشیدنی از عصاره گیاه هوم که با آب یا شیر رقیق شده بود. نانِ مخصوص مهرگان از آمیختن آرد هفت نوع غله گوناگون تهیه می‌گردید. غله‌ها و حبوباتی مانند گندم، جو، برنج، نخود، عدس، ماش و ارزن. حبوبات و غلات نمادی از برداشت محصولات کشاورزی است. ازدیگر لازمه‌های سفره مهرگان عبارت بود از: آتشدان با بوی خوش (اسپند و کندر)،یا نوکچه (شمع)، شکر، شیرینی، خوردنی‌های محلی و گلاب.

از آنجائی که این جشن بزرگ و با شکوه که قرنها و سده‌های فراوان در این مرز و بوم بر پا و برقرار بوده و از اهمیتی شایان برخوردار بود،  امروز نیز مراسم و آداب و سنن ویژه‌ای در میان پاره ای ایرانیان برگزار می‌شود. امروزه نیز سنت کهن آغاز سال نو از ابتدای پاییز با نام «سالِ وَرز» در تقویم محلی کردان مُـکریِ مهاباد و طایفه‌های کردان شُکری باقی مانده است.