بزرگ‌ترین روانشناس دنیای ادبیات
بزرگ‌ترین روانشناس دنیای ادبیات
بزرگ‌ترین روانشناس دنیای ادبیات
تولد و مرگ داستایوفسکی
تولد و مرگ داستایوفسکی
تولد و مرگ داستایوفسکی
ادبیات روسیه خود را مدیون نویسندگانش در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی می‌داند؛ نویسندگانی كه سعی داشتند با قلم خود شرایط جامعۀ آن روزگار را بر كاغذ ثبت کنند و روایت‌گر تاریخ و شرایط اجتماعی و فرهنگی دوران خود باشند. از جمله این نویسندگان می‌توان به فئودور داستایوفسكی اشاره کرد. این نویسندۀ مشهور روسی به خوبی شرایط زندگی مردم را درك می‌كرد؛ زیرا خودش نیز برخاسته از دل مردم بود. فقر وگرسنگی در آن دوران گریبان‌گیر بسیاری از مردم روسیه بود و داستایوفسكی نیز از این مسئله مثتثنی نبود.
فیودور میخاییلوویچ داستایوفسکی، در سال 1821 زاده شد. پدرش پزشک و مادرش دختر یکی از تجار مسکو بود. در 15 سالگی مادرش و در 18 سالگی پدرش را از دست داد. ولخرجی‌های وی سبب شد تا خیلی زود در سن 23 سالگی تمام ارث پدری‌اش تمام شود و بعد از آن برای امرار معاش به کار ترجمه پرداخت. اولین کارش اوژنی گرانده اثر بالزاک بود.
در سن 25-24 سالگی پس از نوشتن رمان کوتاه بیچارگان به محافل نویسندگان ضدرژیم راه یافت و توانست شهرتی برای خود دست و پا کند. با رخنه کردن یک جاسوس پلیس در این محافل، در سن 28 سالگی، پلیس او را دستگیر و به اعدام محکوم کرد. اما پس از آن با تخفیف، چهار سال زندان در سیبری و خدمت سربازی برایش در نظر گرفتند. در آن سال‌ها برای نشان دادن قدرت و برتری حکومت، دولت تزاری روسیه زندانیان سیاسی را در برابر جوخه‌های آتش قرار می‌داد. بنابراین او و سایر زندانیان را به پادگانی بردند که جوخه‌های آتش در آنجا قرار داشت. پس از اجرای مراسم توسط کشیش ارتدوکس و آوردن زندانیان به مقابل جوخه‌ها، در آخرین لحظات طبل‌ها به صدا درآمدند و جوخۀ آتش، تفنگ‌ها را زمین گذاشتند. همین تجربه او باعث شد به حکومت و مرگ از نگاه دیگری بنگرد و آن را در رمان‌هایش نمود دهد. بعدها گفته بود: «بزرگ‌ترین خوشحالی من در زندگی، همان لحظه‌ای بود که از مرگ نجات یافتم.» وی سرانجام در سن 60 سالگی بر اثر خونریزی ریه درگذشت.
آثار
داستایوفسکی در طول عمر خود آثار مشهوری نوشت. یکی از معروف‌ترین این رمان‌ها «ابله» است. او این رمان را در 47 سالگی نوشت که برخی آن را بهترین اثر او می‌دانند که در سال 1333 برای اولین بار در ایران مشفق همدانی آن را ترجمه کرد.
از آثار معروف او می‌توان به : ابله (47 سالگی)، جنایت و مکافات (45 سالگی)، برادران کارامازوف (59 سالگی)، همزاد (25 سالگی)، قمارباز (46 سالگی)، خانم صاحبخانه (26 سالگی)، آزردگان (40 سالگی)، یادداشت‌های زیرزمینی (43 سالگی) که رمان آخر از اولین آثار ادبی اگزیستانسیالیستی به شمار می‌رود، اشاره کرد .
شخصیت‌های خارق‌العاده داستان‌های او سبب شد سورئالیست‌ها، بیانیه‌های خود را بر اساس نوشته‌های او ارائه دهند. شخصیت اکثر داستان‌های او، مانند شخصیت خودش، پریشان‌احوال و عصیان‌زده هستند. شخصیت داستان‌های داستایوفسکی غالبا در تنگناهای زندگی به ناچار دست به اعمال شرارت‌بار زده‌اند که بهترین مثال آن در رمان مشهور جنایت و مکافات نشان داده شده است. داستایوفسکی به قدری در شخصیت‌پردازی داستان‌هایش خلاقیت داشته و ابعاد روانی شخصیت آنان را با ظرافت تشریح کرده، که نیچه در این خصوص می‌گوید: «من کتاب‌های داستایوفسکی را می‌خوانم، زیرا او را در زمرۀ بزرگ‌ترین روانشناسان تاریخ می‌دانم».
جنجال سریال زندگی داستایوفسکی در روسیه در سال 2003
در سال 2003 شبکه‌ای روسی به نام «رسیا»، سریالی هشت قسمتی به مناسبت صد و نودمین تولد او روی آنتن یک شبکۀ روسی رفت که موجی از مخالفت در پی داشت. این سریال با پرده برداشتن از بخش‌هایی از زندگی داستایوفسکی و نشان دادن او به عنوان فردی قمارباز موجی از مخالفت را در روسیه به پا داشت.
جملۀ معروف
«چیزی که مردم از آن می‌ترسند، گام تازه برداشتن است» این یکی از معروف‌ترین جمله‌های داستایوفسکی، یکی از سه شخصیت تاثیرگذار ادبیات روسیه است.
شخصیت
تجربیات تلخ زندگی مانند: از دست دادن والدین در نوجوانی، دستگیری به جرم آزادی خواهی، قرار گرفتن در برابر جوخه اعدام، بدهکاری‌های مالی، مرگ همسر و دست و پنجه نرم کردن با بیماری صرع ، همه این‌ها سبب شد تا این مشکلات در سبک نوشتن او اثر بگذارد و همان‌گونه که می‌بینیم بر خلاف نویسندگانی چون: چخوف که دغدغه‌های روشنفکری آن زمان را در قالب کتاب‌هایش می‌کاود یا تولستوی که به زندگی اشرافی در روسیه پرداخته است، وی به شرح زندگی اقشار پایین دست جامعه بپردازد. در این خصوص وی شخصیتی متواضع داشت و گوگول نویسندۀ دیگر روس را برتر از خود می‌دانست.
«کریم مجتهدی» استاد قدیمی فلسفه دانشگاه تهران، کتابی هم در خصوص آثار و افکار این نویسنده روس نوشته و در مقدمه این کتاب آورده است: «هیچ‌کدام از نویسندگان به اندازه داستایوفسكی، به تقدیر قهرمانان داستان‌های خود از نگاه ماورایی و نه لزوما از نظر فلسفی؛ نگاه نكرده‌اند و ابعاد شخصیتی غیرمادی آنان را تا این اندازه در نظر نگرفته‌اند».
تاثیر آثار داستایوفسکی به قدری زیاد است که بسیاری از نویسندگان بزرگ همچون: هرمان هسه، آندره ژید و ژان پل سارتر از او تاثیر گرفته‌اند. در حال حاضر اکثر کتاب‌های او در ایران به فارسی ترجمه شده‌اند که از فاخرترین آثار ترجمه شده در ادبیات ما به شمار می‌روند.
